किरात येलेसंवत् घोषणा-पत्र २००९ जारी – यलम्बरलाई राष्ट्रिय विभूति घोषणाको माग

गणेश राई/समला राई

काठमाडौं, २०६६ मंसिर १ गते सोमबार (नोभेम्बर १६ २००९)
किरात हाङ यलम्बरलाई राज्यले राष्ट्रिय विभूति घोषणा गर्नुपर्ने सम्बन्धित जातिका संस्थाले माग गरेका छन् । राजधानी काठमाडौंमा आयोजित दुई दिने किरात येलेसंवत् अन्तर्राष्ट्रिय विशेष विचार गोष्ठी पछि सोमबार पाँच बुँदे किरात येलेसंवत् घोषणापत्र २००९ जारी गर्दै उक्त माग गरेका हुन् ।

किरात याक्खा छुम्मा, किरात सुनुवार सेवा समाज, किरात याक्थुङ चुम्लुङ, किरात राई यायोक्खा र किरात येले संवत् अध्ययन समन्वयन समितिले संयुक्त रुपमा पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरी घोषणापत्र जारी गरेका हुन् ।

किरात समुदायमाझ हाल प्रचलनमा रहिआएको र किरात समाजको सांस्कृतिक ढुकढुकीका रुपमा रहेको किरात येले संवत्लाई मान्यता प्रदान गर्न राज्यको दायित्व हो संयुक्त विज्ञप्तिमा भनिएको छ । यो संवत् नेपालमा रहेका करिब १५ लाख किरातीहरुको जीवनपद्धति मूल्यमान्यतासँग जोडिएको उल्लेख छ । यस संवत्लाई नेपाल सरकारले अविलम्ब मान्यता दिई प्रथम किरात राजा यलम्बर हाङलाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गरी सम्पूर्ण किरात समुदायलाई नेपाल हाम्रो पनि राज्य हो भनी गौरवान्वित हुने वातावरण तयार गरोस् भनी हामी माग गर्दछौँ भनिएको छ ।

संयुक्त विज्ञप्ति याक्खा छुम्माका अध्यक्ष दुर्गामणि देवान सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष टंकराम सुनुवार चुम्लुङका अध्यक्ष अर्जुन लिम्बू यायोक्खाका अध्यक्ष चतुरभक्त राई र समन्वय समितिका संयोजक बैरागी काइँलाले हस्ताक्षर गरेका छन् ।

नेपालको इतिहासमा गोपाल तथा महिषपाल वंशीहरुपछि प्रथम किरात राजा यलम्बरको पालादेखि मात्र नेपाल एक राष्ट्रका रुपमा विकसित भएको हुनाले राजा यलम्बरको स्मारक संवतका रुपमा किरात येलेसंवत् प्रचलनमा रहेको उल्लेख गरिएको छ ।

ऐतिहासिक रुपमा प्रमाणित किरात राजा यलम्बरका स्मारक संवत्को रुपमा किरात येले संवत्लाई नेपालका किरात जातीय संस्थाहरु आफ्नो संवत्का रुपमा प्रचलनमा ल्याउने घोषणा गर्दछौँ विज्ञप्तिमा भनिएको छ संसारभरिका किरातहरुलाई यसै घोषणा मार्फत् किरात येले संवत् लाई व्यवहारिक जीवनमा कार्यान्वयन गर्न यसै घोषणापत्र मार्फत् हामी हार्दिक आव्हान गर्दछौँ ।

घोषणापत्र सार्वजनिक गरेलगत्तै साचारकर्मीको जिज्ञासाको जवाफ िदंदै समन्वय समितिका संयोजक प्राज्ञ बैरागी काइँलाले राज्यले नयाँ संविधानमा किरात येले संवत् सूचिकृत गर्नु पर्ने र त्यसलाई प्रामाणिक कार्यन्वयको पक्षमा पाचाङ्ग निर्धाण त्यसपछि हुनुपर्ने उल्लेख गर्नुभयो । यो संवत्को तिथि, मिति, काल गणना विद्धान तथा ज्योतिषाचार्यहरुबाट हुनेछ तर त्यसअघि नेपाल सरकारले नयाँ संविधानमा सूचिकृत गर्न आवश्यक छ उहाँले भन्नुभयो ।

यसैगरी विज्ञप्तिमा त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत नेपाल तथा एसियाली अध्ययन केन्द्र सिनासमा किरात इतिहास तथा संस्कृतिविद् किरातोलोजिस्ट पदलाई पुनःस्थापना गर्नुपर्ने माग गरेका छन् । इतिहासविद् इमानिसंह चेम्जोङलाई त्रि. वि. अन्तर्गतको तात्कालीन इनासु मा किरातोलोजिस्ट पदमा नियुक्त गरिएको थियो । विज्ञप्तिमा भनिएको छ इतिहासविद् चेम्जोङपछि खाली राखिएको किरातोलोजिस्ट पदलाई पुनः बहाली गरी किरात इतिहास तथा संस्कृतिको खोज अनुसन्धान गर्ने कार्यको निरन्तरताको व्यवस्था राज्यले अविलम्ब गर्नुपर्दछ ।

चार किरात संस्था र समन्वय समितिले यही मंसिर पहिलो हप्ता किरात येले संवत्लाई राष्ट्रिय संवत्को मान्यता दिलाउन तथा यलम्बरलाई राष्ट्रिय विभूति घोषणा गराउन राष्ट्रपति, संविधानसभा संवैधानिक समितिका अध्यक्ष र सभामुखलाई भेट गरी ज्ञापनपत्र बुझाउने निर्णयसमेत गरेको जनाइएको छ ।