भोटेताल्चाबाट सुरु हुने रुसी प्रेम

दिनेश बस्नेत
हाम्रा लागि मस्कोमा देखिएको खस्रुका बुटा झैँ भोटेताल्चाका जुत्ता र अलि अश्लील मानिन सक्ने दृष्य रमिताका लागि पर्याप्त थियो। उनीहरु शान्तिका प्रतिक एक जोडी सेतो परेवा उडाउन खोज्दै थिए। सैतै परिहन, सेतै परेवा, रमितेहरुको भीड। क्यामेराको क्लिक क्लिक। नेभा तटमा वातावरण रमाइलो थियो। मैले पनि केही क्लिक मात्र के गरेको थिएँ, दुलहीले समातेको परेवाले बिस्ट्याएछ। दुलही परेवा छाडौँला झैँ हाँस्न थालिन्। हाँसो सबैतिर छायो। परेवा भने उडाएरै छाडे। परेवा के उडेको थियो प्रेम प्रकट भयो। आपसमा अंकमाल र दोहोरो चुम्बनको त्यो दृष्य सायद मस्कोमा बन्द गरेको ताला खोल्ने अवसर थियो। झण्डै पाँच मिनेटपछि उनीहरु अलग भए।


http://www.youtube.com/watch?v=gLdV0oQ1wb0यही जुन ३ देखि १५ सम्म कुनै बेला लेनिनले क्रान्ति सम्पन्न गरेको मुलुक रुस घुम्ने अवसर मिल्यो। निम्तालु बनेर नेपालबाट साहित्यकार डा. गोविन्दराज भट्टराई, डा. ध्रुवचन्द्र गौतम, फोटो पत्रकार किरण चित्रकार र यो पंक्तिकार ४ जुन बिहान ८ बजेतिर मस्को पुगेको थियो।
नेपालबाट जाने चारै जनाका लागि रुस पहिलो गन्तव्य थियो। त्यसमा पनि मेरा लागि त भारत र चीनको खासालाई विदेश नमान्ने हो भने यो नै पहिलो।चार घण्टाको रात४ जुनकै मध्य दिनतिर हामी बिना कुनै योजना सडकमा निस्क्यौ। हाम्रो योजनामा घुम्नु थियो रात होस् या दिन। पहिलो कुरा त राति १२ बज्दा मस्कोमा झलमल घाम। जम्मा चार घण्टा जतिको रात। नेपालबाट हिँडेको टोली मस्को आएको थाहा पाउने बित्तिकै शम्भु रिजाल दाइले गाडी पठाइसक्नु भएकाले डा. भट्टराई, डा. गौतम, चित्रकार, मधु दाइ, बस्याल जी र म रुसी चालक बोरिसका साथ मस्को अवलोकनका लागि नागाचिन्स्कायबाट बाहिरियौँ। मस्को नदी, नहर हुदै कतै हिडेर त कतै बोरिसका साथ गुडेर हामी राष्ट्रपति निवास रहेको क्रेमलिन क्षेत्रतर्फ लाग्यौँ।
हामी साहित्यिक यात्रामा छौँ भन्ने थाहा पाएका बोरिसले एउटा साहित्यकारको सालिक भएको पार्कतर्फ इशारा गर्दै गाडी रोके। त्यस क्षेत्रमा सालिक, इन्द्रेणी परेका पानीको फोहोरा, पानी जहाज चल्ने नहर, सुन्दर फूलबारी हामी फोटो खिचाउँदै हिडिरहेका थियौ।
बुढासुब्बा त यता नि रैछ
यतिकैमा हामी सबैको ध्यान नहरमाथिको पुलमा देखिएको लेकतिरको खस्रुको पोथ्राजस्ता बुटातिर परे। हामी सबै त्यही पोथ्रातिर लाग्यो। चैतको खस्रुजस्तो देखिने पोथ्रा ननिक पुगेपछि हामी झनै अचम्ममा पर्यौ। किनभने त्यो पोथ्राहरु फलामका थिए। र पातजस्ता देखिनै सबै भोटेताल्चाहरु झुण्ड्याइएका थिए। हामीले कुनै बिलम्ब नगरीकन त्यो पोथ्रासंगै आफूलाई क्यामेरामा कैद गर्यौ। त्यसो त हामीभित्रको जिज्ञासाको भाइरस शान्त हुन सकिरहेको थिएन। सानादेखि ठुला चाबीहरुमा केही लेखिएको थियो। सबै रुसी भाषामा भएकाले हामीले हेर्नबाहेक केही गर्न सकेका थिएनौ।
लहरै बनाइएका पोथ्राहरुमा युवायुवतीहरु झुम्मिएरहेका थिए। तलतिर देखिने मनोरम इन्द्रेणी फोहोरा र जवान युवायुवतीका युगल जोडीहरु सबैको ध्यान पनि त्यतै थियो। अब हामीभित्रको जिज्ञासु भाइरस झनै तीब्र थियो। त्यसैले सुरुमा चालक बोरिसलाई नै सोधियो, यो के हो- उनले झट्ट उत्तर दिए, प्रेम वृक्ष।
पछि बुझियो, यो भर्खर माया प्रेममा बांधिएका युवायुवतीले आफ्नो बन्धन यसरी नै कायम रहोस भनेर लगाएका रहेछन्। यो आत्मीय प्रेमको भौतिक प्रतिक रहेछ। अनि गोविन्दराज दाइले सम्झनु भयो, हो, हाम्रो धरानस्थित बुढासुब्बामा बांसका रुख कुनै खाली छैनन्। प्रेमीप्रेमिकाको नाम लेखेर त्यहां पनि अमर प्रेमको कामना गर्ने गरिन्छ। त्यही रहेछ यहां पनि।
बुढासुब्बाको बांसको रुख, पाल्पास्थित रानीघाटको दरबार, भारतको ताजमहल, मुनामदन, रोमियो जुलियट, हिर राझा, लैला मज्नु सबै अमर प्रेमका प्रतिक हुन्। मनभित्रको प्रेमलाई बुढासुब्बाका बांसमा लेखियो र मस्कोमा चावी लगाएर बाटामा राखियो। फरक यति हो, मनभित्रको माया त एउटै न हो। माया, प्रेम लभ, भाषामा जसरी व्यक्त गरिए पनि महशुस गर्ने तरिका एउटै रहेछ। त्यसलाई भौतिक रुपमा जसरी प्रतिकात्मक रुप दिए पनि फरक नपर्ने रहेछ। विमानस्थलको हार्दिकतापछि हामी सिधै प्रेमवृक्ष समीप थियौ।
यो नौलो प्रेम प्रतिकका विषयमा रुसी भाषा जान्ने मधु, र बस्यालजीको ब्याख्या र रुसी नागरिक चालक बोरिसको कुराले पनि बरिष्ठ साहित्यकार ध्रुवचन्द गौतमको जिज्ञासा शान्त भएन। बोरिस र मधुको सहायताले एक युगल जोडीलाई प्रश्न गरियो, प्रेमवृक्षमाथिको विश्वासका विषयमा। उनीहरुले सहज उत्तर दिए, यो फलामे चावी र वृक्ष मात्र होइन हाम्रो माया र प्रेमको प्रतिक हो। यहां हाम्रो विश्वास अडेको छ। उनीहरुले आफ्नो प्रेम सफल भएपछि चावी निकालेर लाने बताए।
यो प्रेम टुसाउँदाको कुरा भो। अब फक्रदा के होला - ममा जिज्ञासा यही थियो। नभन्दै हामी ६ जुनका दिन मस्कोबाट झण्डै तीन घण्टाको दुरीमा रहेको विश्वविख्यात साहित्यकार लियो टोल्टोयको जन्मघर यास्नाया पोल्यानातर्फलाग्यो। यात्रामा रुसका लागि नेपाली राजदूत सूर्यकिरण गुरुङ सपरिवार हुनुहुन्थ्यो। केही साना सवारी र एउटा बडेमानको बस यास्नाया पोल्यानातर्फ रवाना भयो। यात्रा एनआरएन-आइसीसी सदस्य जीवा लामिछाने र दामोदर बस्यालका जोक, डा. मधुका कविता, र कृष्णप्रकाश श्रेष्ठको परिचयात्मक विवरणसहित अघि बढिरहेको थियो।
परेवा प्रेमटोल्सटोयको निवास पुग्नै लाग्दा पुलमा केही युवा सेताम्मे कपडामा सजिएकी युवतीलाई बोकेर पुल तारिरहेका थिए। भित्र चोकको हासो रोकिएको थिएन। मलाई भने फोटो खिचिहालौ लाग्यो। जुन सम्भव थिएन। तर त्यस्ता जोनी टोल्सटोयको संग्रहालय रहेको क्षेत्रमा बग्रेल्ती थिए। बुझ्दा थाहा भो त्यो विवाहको क्षेण रहेछ।यसबारे बुझ्न सकिएन। केही तस्वीर भने अवस्य लियौ यास्नाया पोल्याना यात्रा टुंगियो।
यस्तैमा डा. भट्टराई, डा. गौतम, कृष्णप्रकाश दाइ र मसहितको टोली ९ जुनका दिन रसियाको साँस्कृतिक राजधानी सेन्ट पिटर्र्सवर्गतिरको यात्रामा निस्क्यौ। ९ जुन राति ११ बजेतिर डा. मणिराज पोखरेलले हामीलाई रेलमा विदा गर्नुभयो। १० र ११ जुन दुज्ञ दिन हामी भ्याएसम्म सिंगो पिटर्र्सवर्ग आँखामा कैद गर्ने तयारीका साथ गन्तव्य पुग्यौ। जति हेर्‍यो हेरौ लाग्ने पिटर्र्सवर्ग हेर्दै हामी नेभा नदी तटमा ११ जुन अपरान्हतिर पुग्यौ। त्यहाँ भने यास्नाया पोल्यानामा देखिएजस्ता जोडी दर्जन बढी थिए। हामी पनि नेपाली पाराले रमिते बन्यौ। हाम्रा लागि मस्कोमा देखिएको खस्रुका बुटाझै भोटेताल्चाका जुत्ता र अलि अश्लील मानिन सक्ने दृष्य रमिताका लागि पर्याप्त थियो।उनीहरु शान्तिका प्रतिक एक जोडी सेतो परेवा उडाउन खोज्दै थिए। सैतै परिहन, सेतै परेवा रमितेहरुको भिड। क्यामेराको क्लिक क्लिक। नेभा तटमा वातावरण रमाइलो थियो। मैले पनि केही क्लिक मात्र के गरेको थिए। दुलहीले समातेको परेवाले विस्ट्याएछ। तुलही परेवा छाडौलाझै हाँस्न थालिन्। हाँसो सबैतिर छायो। परेवा भने उडाएरै छाडे।
परेवा के उडेको थियो। प्रेम प्रकट भयो। आपसमा अंकमाल र दोहोरो चुम्बनको त्यो दृष्य सायह मस्कोमा बन्द गरेको ताला खोल्ने अवसर थियो। झण्डै पाँच मिनेटपछि उनीहरु अलग भए। यो देख्नासाथ कृष्णप्रकाश दाईले दुलाह र दुलहीसँग वार्तालाप नै सुरु गर्नुभयो। कुराकानीमा उनीहरुले दुलहीको नाम ल्युभा र दुलाहको नाम आन्द्रेइ रहेछ। उनीहरुसँग बसेर केही क्लिक तस्वीर लिन हामीलाई पिटर्र्सवर्ग घुमाउने जिम्मा पाएका पेसाले इन्जिनियर चालक निकोलाईले भ्याए। उनीलाई नेपालबारे त जानकारी थिएन। तैपनि हाम्रो सगरमाथा उनीहरु चोमोलोङ्माका नामले चिन्दा रहेछन्। उनीहरुले इमेल ठेगाना दिए। हामीले सुखद दाम्पत्य जीवनको लागि शुभकामना दियौ। तर, मस्कोमा उनीहरुले चावी झुण्ड्याए झुण्ड्याएनन् र सफल दाम्पत्य जीवन सुरु गर्दा चावी खोल्छन् खोल्दैनन् सोध्नै बिर्से।